تبعیض با هر نیتی و در هر سطحی تبعات بسیار مخربی بر بهداشت روان افراد دارد. در واقع به واسطه تبعیض فرد احساس می‌کند که در برابر نقش‌ها و موقعیت‌های یکسان با سایر افراد از مزایای شغلی، عاطفی، مالی و … برابری بهره‌مند نشده‌است از این رو با انبوهی از احساسات بد و سرکوب‌کننده مواجه می‌شود.
معمولا تبعیض در محیط کار رایج‌تر بوده و نمود بیشتری دارد. زمانی که یک کارمند یا کارگر شاهد آن است که افرادی خاص در سازمان یا محیط کار نه به دلیل توانمندی‌ها و استعدادها و یا انجام درست وظایفشان بلکه به علت مسائل غیرکاری و حاشیه‌ای مورد توجه و تشویق و بعضا ترفیع قرار می‌گیرند متوجه اولین رگه‌های رفتارهای تبعیض‌آمیز می‌شود. نتیجه این رویکرد عدم تعامل و همدلی و شعله‌ور شدن احساس خشم در فرد مورد تبعیض است.
آنچه که تأثیر به سزایی در کنترل رفتارهای تبعیض‌آمیز در محیط کار دارد، توان مدیران و کارفرمایان در ایجاد عدالت رفتاری بین کارمندان و یا کارگران است. یک مدیر دلسوز نسبت به مجموعه خود، از عواقب اینگونه رفتارها بر سلامت روان و کارکرد پرسنلش کاملا آگاه است، لذا مبنای تشویق و پیشرفت افراد را نه بر پایه عوامل غیر کاری و غیر حرفه‌ای بلکه بر اساس میزان مهارت، استعداد، پشتکار و تلاش آن‌ها قرار می‌دهد.
تبعات رفتارهای تبعیض‌آمیز در محیط کار
برخی مدیران و مسئولان متولی، گاه از روی عدم آگاهی و سواد لازم، گاه به خاطر نسبت‌های فامیلی با برخی پرسنل و یا به خاطر خشنودی از تعریف و تمجیدهای زیردستان متملق و … به راحتی چشم بر روی اخلاقیات و تعهدات کاری خود می‌گذارند و به اصطلاح در حق بعضی از کارکنان پارتی بازی می‌کنند. پیاده‌کردن این سیاست‌ها و رفتارهای تبعیض‌آمیز در محیط کار تبعات زیر را در پی دارد.
- نا امیدی و دلسردی کارکنان: جانب‌داری و حمایت‌های یکطرفه در محیط کار سبب می‌شود تا کارمندان و کارگران کوشا و مستعد کم‌کم انگیزه و امید خود را برای تلاش و انجام بهتر کارها از دست بدهند. اگر فرض را بر این بگذاریم که هدف هر فرد شاغل از کار کردن علاوه بر کسب پول، رسیدن به عزت نفس بالاتر و بهبود جایگاه اجتماعی خویش است، پس نادیده‌گرفتن مهارت‌ها و زحمت‌های او نتیجه‌ای جز ناامید کردنش در رسیدن به این اهداف ندارد.
- افزایش نفرت و حسادت در محیط کار: وقتی یک مدیر یا کارفرما به دلیل نسبت‌های فامیلی یا مسائل غیرکاری به برخی از کارگران یا کارمندان خود بهای بیشتری می‌دهد طبیعی است که در سایر افراد آن مجموعه حس نفرت و حسادت را ایجاد می‌کند. این دسته از افراد برای حفظ جایگاه خود و برای دیده‌شدن دست به زیر آب‌زنی و تفرقه پراکنی می‌کنند.
- کاهش بهره‌وری : کارمند یا کارگری که احساس کند از او مطابق با خدماتش قدردانی نمی‌شود و یا برای فرار از تبعیض و دریافت آنچه حقش است مجبور به دادن انواع باج غیرکاری و … است به تدریج از محیط کار خود زده می‌شود و دیگر خود را جزوی از مجموعه نمی‌بیند، بنابراین راندمان کاری او تا حد قابل توجهی کاهش می‌یابد که این امر به کاهش بهره‌وری کلی سازمان یا مؤسسه می‌انجامد.
- افزایش میزان استعفا: شاغلینی که راه را برای پیشرفت خود در مجموعه یا سازمان محل کارشان باز نمی‌بینند و متوجه می‌شوند که نتیجه تلاش‌هایشان نه تنها تأثیری بر جایگاه شغلی آن‌ها ندارد بلکه به طور مداوم مورد تبعیض قرار می‌گیرند نهایتا به ترک محل کار خود روی می‌آورند.
راهکارهایی جهت رفع تبعیض در محیط کار
رفع تبعیض و نابرابری در محل کار در صورتیکه ناخواسته و از سر مسائلی چون گذشته و خاطرات مشترک، اعتماد بیش از حد به یک نفر، عادت و … باشد نیاز به تلاش و آگاهی دارد. یعنی از یک سو کارمند یا کارگر باید بداند که رفتار تبعیض آمیزچیست و چگونه باید با آن مقابله کند و از سوی دیگر کارفرما یا مدیر نیز باید سیستم خود را به گونه‌ای هدایت و کنترل کند که نشانه‌های تبعیض در آن به خوبی قابل ردیابی باشد. راهکارهای زیر می‌تواند در رفع تبعیض در محیط کار مؤثر باشد.
- اگر کارفرما یا مدیر هستید:رفتار مدیر یا کارفرما به عنوان رأس هرم بر عملکرد کارکنان تأثیر غیرقابل انکاری دارد. شما به عنوان یک مدیر یا رهبر حرفه‌ای همواره باید از نوع عملکرد رفتاری خود با زیردستانتان آگاه باشید. هم‌چنین باید با ایجاد یک سیستم سالم تشویق و پاداش عادلانه از بروز تبعیض‌ها جلوگیری کنید. این سیستم باید به‌گونه‌ای طراحی شود که همواره از بازخورد کارکنان و کارمندان خود مطلع شوید یعنی این قدر فضای نقد و … باز و صریح باشد که هرکس با دیدن نشانه‌های تبعیض آن را به شکل مکتوب یا حضوری به شما انتقال دهد.
- اگر کارمند یا کارگر قربانی تبعیض هستید: اگر اطمینان دارید که قربانی تبعیض هستید بهتر است ابتدا علت و ریشه این تبعیض‌ها را جست‌و‌جو کنید. از این طریق متوجه می‌شوید که این تبعیض عادلانه است یا خیر. در صورتیکه قضاوت شما درست بود بهتر است که در یک جلسه از پیش تعیین شده درباره این موضوع و حس خود درباره آن با رئیستان به طور مستقیم گفت‌و‌گو کنید. در ضمن در این موارد از سرزنش شخصی که عامل تبعیض واقع شده‌است پرهیز کنید زیرا این کار میزان تنش‌ها را بیشتر خواهد کرد. بنابراین سعی کنید با صبر و کارهایی که ذکر شد مشکل را به صورت بنیادی حل نمائید.
- اگر نورچشمی یا عامل تبعیض هستید: اگر شما فردی هستید که ناخواسته عامل تبعیض قرار گرفته‌اید و خود تلاشی برای این امر نداشته‌اید بهتر است ابتدا با جلب اعتماد دیگران حسن نیت خود را به همکارانتان نشان دهید تا همدلی و همکاری بین شما خدشه‌دار نشود. از سوی دیگر بهتر است به شکلی محترمانه از پذیرش مزایایی که واقعا خودتان نیز باور دارید که شایستگی دریافت آن‌ها را ندارید خودداری کنید. اگرچه اینکار سخت است اما سبب می‌شود تا اطرافیان شما متوجه شوند که خودتان نیز از شرایط ایجاد شده ناراضی هستید، بدین ترتیب از جمع آن‌ها طرد نمی‌شوید.
جمع بندی
ما در این مقاله به بررسی تبعیض و عواقب ناشی از آن پرداختیم و سعی کردیم تا با ذکر راهکارهایی ساده در جهت رفع آن در محیط کار بکوشیم.
